در این مطلب به بخشی از صحبت‌های رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی، دکتر وحید شقاقی در خصوص اقتصاد ایران در زمان بحران کرونا و چگونگی کاهش اثرات مخرب شرایط کنونی بر اقتصاد و کسب و کارها در زمان این بیماری می پردازیم: از نظر ایشان، ملت ایران چندان از این ویروس تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت. فرصت بی‌نظیری که در حال حاضر در ایران داریم، این است که بدهی خارجی ما در سال98 حدود 9میلیارد دلار بوده است. درحالی‌که بسیاری از کشورهای دنیا بدهی‌های بسیار بالایی دارند. و عملاً شیوع و گسترش ویروس کرونا باعث می‌شود که بسیاری از کشورهای بدهکار در دنیا تحت تأثیر این ویروس قرار بگیرند و مشکلاتی را در اقتصاد آن‌ها به وجود خواهد آورد. بسیاری از کشورهای دنیا در اولین اقدام خود تلاش کردند نرخ بهره‌هایشان را به‌شدت کاهش دهند. در آمریکا در اقدامی بی‌سابقه نرخ بهره به نزدیک صفر کاهش یافت. در کشورهایی مثل بریتانیا و دیگر کشورهای دنیا هم در اولین اقدام برای تحریک سرمایه‌گذاری، شروع به کاهش نرخ بهره نمودند. دومین اقدام این بود که سیاست‌های پولی انبساطی را در پیش گرفتند. دولت آمریکا عملاً 2تریلیون دلار اوراق بدهی را منتشر کرد و فدرال رزرو به میزان بیش از 2 تریلیون دلار متعهد شد که اوراق را خریداری کرده و معادل آن به دولت دلار تحویل دهد. دولت آمریکا تلاش کرد از جیب دنیا هزینه این بیماری را پرداخت کند. انتشار دلار باعث می‌شود تا بدهی آمریکا به بالای 23 تریلیون دلار افزایش پیدا کند، اما پیامد این افزایش بدهی دولت آمریکا به بسیاری از کشورهای دنیا نظیر کشورهای اروپایی سرریز می‌شود و بسیاری دیگر از کشورهای دنیا را تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ زیرا چاپ دلار به‌منزله انتشار تورم به کل کشورهای دنیاست. اشاره کردیم که بدهی به نسبت کم ایران باعث می‌شود تا چندان از اقتصاد جهانی و از بحث تبعات این رکود در اقتصاد جهانی تحت تأثیر قرار نگیرد و مسئله اقتصادی ایران عمدتاً مسئله داخلی خواهد بود. با شیوع ویروس کرونا شاهد کاهش شدید قیمت جهانی نفت بودیم، و به‌تبع کاهش قیمت نفت، شاهد کاهش قیمت مشتقات نفتی هستیم. همچنین قیمت فلزات جهانی هم کاهش پیداکرده است که این قضیه تا حدودی روی اقتصاد ایران تأثیرگذار است. البته مدتی است که صادرات نفتی ما به دلیل تحریم‌ها کاهش شدیدی داشت اما شاهد صادرات پتروشیمی و فلزات بودیم. این ویروس تا حدودی می‌تواند روی صادرات غیرنفتی ما فشار وارد کند و امسال شاهد تأثیر بیماری کرونا بر صادرات غیرنفتی خواهیم بود. سال گذشته حدود 40 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی و به همین میزان هم واردات رسمی داشتیم. اگر از زاویه دیگری به موضوع بپردازیم، ویروس کرونا در کنار تبعات منفی می‌تواند یک تلنگر و فرصت برای اقتصاد ایران باشد. نظام سلامت ما با توجه به بسترهای موجود، توان درون‌زایی دارد. لذا نظام سلامت ما می‌تواند بیماری کرونا را مدیریت کند و تبعات این بیماری در کشور ما مشابه کشورهایی مثل ایتالیا و فرانسه و…. نخواهد بود. درون‌زایی که در نظام سلامت انجام‌شده می‌تواند ما را در کاهش تبعات ناشی از این بیماری در کشور یاری نماید. فرصت‌های موجود در زمان بیماری کرونا در شرایط اخیر دو گروه از کسب و کارها رونق پیداکرده‌اند. گروه اول از کسب‌وکارهای دارویی، شوینده، پلاستیک و برخی از تولیدکنندگان ما که تقاضای مصرف تولیدات آن‌ها افزایش پیداکرده است، وضع بهتری پیداکرده‌اند. اگر دولت یک بسته انبساطی پولی و مالی را برای این دسته از بنگاه‌های تولیدی در نظر بگیرد، می‌توانند به رشد اقتصادی کشور ما و به بازار کار و تولید و اقتصاد کشور کمک کنند. بحث دوم عبور از اقتصاد سنتی به اقتصاد هوشمند و اقتصاد دیجیتال است. دیدیم که اقتصاد ایران متأسفانه همچنان درد بزرگی دارد، که بخش عمده‌ای از اقتصاد ما اقتصاد سنتی است. در زمان شیوع این بیماری شاهد این قضیه بودیم که عمده کسب‌وکارهای که در بستر دیجیتال بوده‌اند، توسعه و رونق یافته‌اند و در دو الی سه ماه آینده اگر دولت از فضای اقتصاد دیجیتال و هوشمند حمایت کند، و حد اعتباری لازم را بدهد، بخشی از کسب‌وکارهای سنتی ما توان گذر از سنتی به دیجیتال را دارند. هم‌اکنون شاهد هستیم که دیجیکالا، کتاب‌فروشی‌های آنلاین و هر کسب‌وکاری که در بستر دیجیتال، هوشمند و الکترونیکی فعالیت دارد با افزایش تقاضا مواجه شده و رونق یافته است. سوم بنگاه‌های تولیدی که در کسب‌وکار سنتی بوده‌اند؛ این‌ها در بدترین شرایط فصل و در اسفندماه درگیر این قضیه شدند. گردش مالی که عمدتاً در اسفند و فروردین‌ماه اتفاق می‌افتد، متأسفانه سقوط کرده و این دسته به‌شدت متضرر شدند. در اینجا لازم است که دولت برخلاف سال‌های گذشته سیاست‌های پولی انبساطی را در نظر بگیرد، بااینکه این سیاست‌ها بار تورمی دارند، اما مسئله تولید و رکود بسیار مهم‌تر از مسئله تورم است. سیاست‌های مالی در زمان بیماری کرونا در مورد سیاست‌های مالی، دولت می‌تواند پروژه‌های عمرانی را رونق ببخشد. یعنی یک تخصیص کامل برای پروژه‌های عمرانی اولویت‌دار در نظر گرفته شود. خود این قضیه می‌تواند به خروج از رکود در این شرایط کمک کند. تخفیف مالیاتی، اعتبار مالیاتی می‌تواند تا حدودی به بنگاه‌های تولیدی ما کمک کند. در کنار آن سیاست‌های پولی انبساطی اصل رشد نقدینگی متناسب با سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی ما باید اتخاذ شود. در شرایط کنونی، نسبت نقدینگی به دلار ما حدود 170 میلیارد دلار است که نسبت به سال‌های گذشته به‌شدت کاهش پیداکرده است. به عبارتی نیاز به سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی ما افزایش پیداکرده است. اینجاست که بانک مرکزی می‌تواند خط اعتباری را تخصیص بدهد از رشد پایه پولی یا از انتشار اوراق بدهی یا از استقراض صندوق توسعه ملی که ما به نحوی می‌توانیم یک خط اعتباری را برای بنگاه‌های تولیدی که متضرر شدند در نظر بگیریم. این می‌تواند هم بازار کار بنگاه‌ها را حفظ کند و هم از تعطیلی و نیمه فعال بودن این بنگاه‌های تولیدی ممانعت به عمل آورد. مهم این است که بانک اطلاعات درستی را از وضعیت بنگاه‌های تولیدی داشته باشیم، تا حداقل خطوط اعتباری که بانک مرکزی در نظر بگیرد به‌عنوان بسته انبساط پولی، به آن جامعه هدف اصابت کند که اقتصاد ما درگیر فساد و رانت و این خطوط نشود. امسال که سال جهش تولید هم نام‌گذاری شده، دولت می‌تواند چند اقدام مهم را انجام دهد. هم حمایت از بنگاه‌های تولیدی که آلان وضعیت پررونقی دارند، الآن آن‌ها می‌توانند بنگاه‌های تولیدی خودشان را توسعه بدهند. در مرحله اول برای پوشش بازار داخلی و پس از عبور از بحران کرونا می‌توانیم به کشورهای پیرامون هم صادرات داشته باشیم. صادرات دارو، صادرات مواد شوینده، صادرات پلاستیک و هرگونه موادی که می‌تواند برای این بیماری مفید باشد. مرحله دوم کمک به کسب‌وکارهای هوشمند و تلاش برای عبور از اقتصاد سنتی به سمت اقتصاد هوشمند و دیجیتال، و عبور از بستر کسب‌وکارهای سنتی به بستر دیجیتال، فرصتی برای اقتصاد ما است. مرحله سوم، حمایت مالی و پولی از بنگاه‌هایی که متضرر شدند. تخفیف اعتبار مالیاتی، خط اعتباری، تسهیلات ارزان‌قیمت برای بنگاه‌های تولیدی، بیمه بیکاری، که حداقل بنگاه‌های تولیدی ما که نیمه فعال یا تعطیل‌شده‌اند را بتوانیم به اقتصاد بازگردانیم و آن‌ها را فعال کنیم تا به حیات خودشان ادامه دهند. به دلیل ماهیت اقتصاد ایران در بعد بین‌المللی کمترین لطمه به اقتصاد ایران وارد خواهد شد، نظام سلامت ما درون‌زایی لازم را داراست. ما کمترین بدهی خارجی در دنیا را داریم و لذا از رکود جهانی کمترین ضرر و هزینه‌بر اقتصاد ایران وارد خواهد شد. باید تلاش کنیم که صادرات غیرنفتی ما به تلاش خود ادامه دهند، مرزها سریع بازگشایی شوند، صادرات غیرنفتی ما افزایش پیدا کنند. به‌ویژه اکنون فرصت صادرات برخی کالاها به کشورهای پیرامون را هم داریم. امید به اینکه بتوانیم از فرصت‌های پیش روی برای اقتصاد ایران استفاده و بهره ببریم و در کنار آن صادرات محوری را هم داشته باشیم. منبع: نود اقتصاد گروه مشاوران سرآمد کسب و کار (BCG) مطالب مرتبط: پیامد‌های ویروس کرونا (COVID-19) بر کسبوکارهااهمیت رهبری استراتژیک در شرایط بحرانی (همچون ویروس کرونا)کسب وکارهااهمیت تحولات دیجیتال و ایجاد بیمارستان دیجیتال برای مقابله با بحران( همچون کرونا)
