مدیریت ریسک
از زمان پیدایش تمدن‌ها انسان‌ها با خطراتی رو به رو بوده‌اند. اجداد ما با محیطی سرشار از خطرات و مشکلات روبه رو بوده‌اند. نخستین خطرات که طبیعت و حیوانات وحشی بوده‌اند موجب ریسک می‌شدند. به تدریج انسان‌ها دریافتند که باید خطرات را پیش‌بینی کنند و خود را برای مقابله آماده کنند.
علم مدیریت ریسک در دوره رنسانس در قرن شانزدهم میلادی مطرح گردید. از سال ۱۹۹۰ میالادی مدل‌های مختلفی برای مدیریت ریسک پروژه‌ها با هدف افزایش موفقیت آنها ارائه گردیده است. در این مقاله به مدیریت ریسک در پنج مرحله می‌پردازیم.
تعریف مدیریت ریسک
مدیریت خطر یا مدیریت ریسک کاربرد سیستماتیک سیاست‌های مدیریتی، رویه ها و فرایندهای مربوط به فعالیت‌های تحلیل، ارزیابی و کنترل ریسک می‌باشد. مدیریت ریسک عبارت از فرایند مستندسازی تصمیمات نهایی اتخاذ شده و شناسایی و به کارگیری معیارهایی است که می توان از آنها جهت رساندن ریسک تا سطحی قابل قبول استفاده کرد.
مدیریت ریسک به عنوان یکی از دوازده سطح اصلی “کلیات دانش مدیریت پروژه” معرفی شده است. در تعریف این مؤسسه، در این تعریف، مدیریت ریسک پروژه عبارت است از “کلیه فرایندهای مرتبط با شناسایی، تحلیل و پاسخگویی به هرگونه عدم اطمینان که شامل حداکثری نتایج رخدادهای مطلوب و به حداقل رساندن نتایج وقایع نامطلوب می‌باشد”.
مدیریت ریسک در پنج مرحله
5 مرحله مدیریت ریسک
شناسایی زمینه ریسک
در این مرحله، شناسایی محل و شرایط رخداد ریسک نظیر یک محل کار مشخص، اداره، یک بخش کاری یا شعبه فروشگاه خرده فروشی انجام می‌شود.
شناسایی ریسک
در این مرحله ریسک هایی شناسایی می شوند که بر احتمال دستیابی به اهداف کسب و کار تأثیر می گذارند. ابتدا باید ریسک توصیف شود:
چه اتفاقی ممکن است رخ دهد؟
چگونه و چرا اتفاق خواهد افتاد؟
پس از آن نتایج ریسک باید توصیف شود:
اگر ریسک محقق شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
ارزیابی ریسک
در این مرحله، احتمال و نتایج هر ریسک شناسایی شده با استفاده از سنجه‌های آماده شده تحلیل می‌شود. کنترل‌های موجود برای هر ریسک را مورد توجه قرار دهید. با توجه به کنترل‌های موجود چه تدابیر دیگری برای کنترل ریسک باید اندیشیده شود.
استراتژی ریسک
در این مرحله، احتمال و نتایج هر ریسک شناسایی شده با استفاده از سنجه‌های آماده شده تحلیل‌می شود. کنترل‌های موجود برای هر ریسک را مورد توجه قرار دهید. با توجه به کنترل‌های موجود چه تدابیر دیگری برای کنترل ریسک باید اندیشیده شود.
پایش و تجدید نظر
در این مرحله، احتمال و نتایج هر ریسک شناسایی شده با استفاده از سنجه‌های آماده شده تحلیل می‌شود. کنترل‌های موجود برای هر ریسک را مورد توجه قرار دهید. با توجه به کنترل‌های موجود چه تدابیر دیگری برای کنترل ریسک باید اندیشیده شود.
انواع ریسک بر اساس استاندارد PMBOK
۱) ریسک بیرونی: ریسک‌های بیرونی پروژه در محدوده اختیارات مدیران پروژه نمی‌باشد. مدیران پروژه باید آمادگی لازم جهت موجه شدن با این دسته از ریسک‌ها را داشته باشند و تا آنجا که ممکن است اثرات انها را به حداقل رسانده و یا حذف کنند. از مهمترین ریسک‌های بیرونی می‌توان به تغییر در سیاست‌های پولی و مالی، بازار سهام، تورم، نرخ مالیات، عوامل محیطی (آب و هوا)، رخدادهای اجتماعی، قوانین و مقررات، تأمین‌کنندگان و توزیع‌کنندگان اشاره کرد.
2) ریسک درون سازمانی: ریسک‌هایی هستند که معمولا در اثر کمبود منافع سازمانی به وجود می‌آیند و در صورتی که برنامه‌ای مناسب جهت کاهش یا حذف این دسته از ریسک‌ها پیش‌بینی نشده باشد، پروژه با تاخیر زمانی مواجه می‌شود. فقدان تدوین اولویت‌های سازمانی در اجرای پروژه، کمبود منابع و وابستگی‌های پروژه از مصادیق مهم این نوع ریسک هستند.
3)ریسک‌های فنی-کیفی-عملکردی: ریسک‌هایی هستند که در اثر فناوری به کار گرفته شدند و در پروژه و یا محیط کاری پروژه به وجود می‌آیند. به عنوان مثال ریسک‌های فنی شامل ریسک‌های مربوط به طراحی و ساخت محصول هستند. نیازمندی، فناوری، پیچیدگی، عملکرد، اطمینان و کیفیت نیز از این دسته ریسک‌ها هستند.
4)ریسک مدیریت پروژه: عدم تخصیص زمان، هزینه و منابع کاری مناسب، استفاده از برنامه‌ی نامناسب، عدم توجه کافی مدیریت پروژه به تحقق اهداف، ارتباطات و کنترل ضعیف، جزو مصادیق این گروه ریسک‌ها است.